به راستی تهران، چند ریشتر؟ (سینمای مستند - نقد و بررسی)

به نظر می رسد، عمده ترین پرسشی که «پیروز کلانتری» در این مستند – تهران، چند درجه ریشتر ؟ - از خودش دارد، چیزی نیست، جز این که واقعاً طاقت این شهر، اگر واحد آن را ریشتر برآورد کنیم، تا درجه ی چندم است؟

همیشه بعد از بار چندمی که این فیلم را دیده ام، از خودم می پرسم ما به اضافه ی ساختمان هایمان؛ افزون بر خیابان هایمان، کوچه های باریک و این قوطی های بر هم نهاده به اسم آپارتمان؛ طاقتمان کجا ، و در کدام درجه، طاق می شود. راستش این فیلم، همیشه در مرحله ی نخست در من این حس را برانگیخته و چه خوب. اما بعد، بعد از مدتی دچار یک کرختی آرام می شوم که البته بی دلیل هم نیست. شاید دلیل این کرختی عمیق، که سخت می آید و خیلی بدتر از آن چه فکر کنی دست از سرت برمی دارد که مثلاً برود؛ چیزی شبیه این باشد که هنگامی که به تهران با این حجم، و با این آمدِ مهاجر فکر می کنی، و بعد یادت می افتد که امورات این شهر، مثل همه ی دیگر شهرهای ما، از تراکم در می آید و تراکم چه چیز شگفت بد شمایلی است؛ باورت می شود که تهران؛ نه، درست شدنی نیست.

یعنی آن طور که باید و شاید، آن جورها که در همه ی ممالک خرد ورز؛ مشکلات شهری را از بن، سعی در درست کردنش می شود، نه این جا این طورها نیست. اما راستش را بخواهید وقتی سپس تر، چند روزی می گذرد، وقتی با یکی از دوستان ، صحبت وضعیت شهری تهران به میان می آید، وقتی حرف از زلزله، وضعیت مترو و این حرف ها می شود، هر دو به هم – اگر از این که دیگری، آن را دیده باشد، خبری نداشته باشیم – نشانی این فیلم را می دهیم ، و می گوییم کلانتری حرفش را زده است و چه خوب.

چه خوب که او گفت و باز باید گفت، و باز باید نوشت، و باز باید فیلم ساخت. هر که و از زاویه ای که می داند و حرف تازه تری دارد، و حرف تازه را باور کنید، اگر بارها و بارها هم گفته شد؛ باز تکرارش شدنی است؛ که بشود نوتر گفت و عمیق تر. بالاخره تغییر به نظر من چون زلزله نیست که به یک باره اتفاق بیفتد. هر بار که فیلمی تازه در این باره ها ساخته خواهد شد، چیزی در ما تغییر خواهد کرد، و اتفاق در پی این تغییرهای جزء به جزء است که آغاز می شود.

شناسنامه فیلم:

نام فیلم: تهران، چند درجه ریشتر؟

نویسنده: پیروز کلانتری

کارگردان: پیروز کلانتری

تصویربردار: رضا تیموری

تدوین و صدا گذاری: وحید باقر زاده

صدابردار: روح الله جعفر بیگلو

گوینده: هوشنگ آزادی ور

انیماتور: حسن بابایی

برنامه ریز: نسیم نجفی

تهیه کننده: اُرد عطاپور

با مشارکت سازمان فرهنگی – هنری شهرداری تهران

هوشنگ دلدار